اینویس (Invoice) چیست؟ + انواع اینویس

آخرین بروزرسانی در دسامبر 16, 2025 توسط احمد نمازی

اگر قصد دارید کالایی را از ایران به خارج از کشور ارسال کنید—چه برای صادرات تجاری، چه ارسال نمونه، چه فریت بار—یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین مدارکی که باید تهیه کنید، اینویس (Invoice) یا همان صورتحساب / سیاهه تجاری است.

از دید یک شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی، اینویس نه‌تنها یک سند مالی، بلکه پایه و مبنای انجام کلیه تشریفات گمرکی، محاسبه حقوق و عوارض، صدور بارنامه و ترخیص کالا در کشور مقصد محسوب می‌شود. هرگونه خطا یا نقص در این سند می‌تواند باعث توقف محموله در گمرک، جریمه، برگشت کالا یا افزایش هزینه‌ها شود.

اینویس (Invoice) چیست؟

اینویس یا سیاهه تجاری سندی رسمی است که توسط فروشنده یا فرستنده کالا (Exporter / Shipper) صادر می‌شود و در آن مشخصات کامل کالا، ارزش آن و اطلاعات طرفین معامله درج می‌گردد.

در حمل‌ونقل بین‌المللی، اینویس به عنوان:

• سند اصلی شناسایی کالا
• مبنای ارزش‌گذاری گمرکی
• مرجع تطبیق با سایر اسناد حمل
  شناخته می‌شود.

چرا اینویس برای ارسال کالا از ایران بسیار مهم است؟

برای ارسال هر نوع کالا از ایران به خارج از کشور—چه محموله تجاری، چه نمونه کالا و چه فریت بار شخصی—اینویس ستون فقرات کل فرآیند حمل و ترخیص محسوب می‌شود. در واقع، تمام نهادهایی که با محموله شما سروکار دارند، تصمیمات خود را بر اساس اطلاعات درج‌شده در این سند اتخاذ می‌کنند.

به عنوان مثال ، در فرایند ارسال بار تجاری به آلمان یا در برخی موارد فریت بار امارات نیاز به ارائه این سند مهم می باشد.

از نگاه یک شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی، اهمیت اینویس را می‌توان در چند محور اصلی بررسی کرد:

1. مبنای اصلی تصمیم‌گیری گمرک ایران برای خروج کالا

اولین مرجعی که اینویس را بررسی می‌کند، گمرک جمهوری اسلامی ایران است. گمرک بر اساس اطلاعات اینویس مشخص می‌کند:

• آیا کالا مجاز به خروج از کشور است یا خیر
• آیا کالا نیاز به مجوز خاص (صمت، بهداشت، استاندارد، قرنطینه و …) دارد
• ماهیت کالا تجاری یا غیرتجاری است
• ارزش اظهارشده با نوع کالا منطقی و واقعی است یا خیر

در صورتی که:

• شرح کالا مبهم باشد
• ارزش غیرواقعی اعلام شود
• اطلاعات ناقص یا متناقض باشد

گمرک می‌تواند محموله را متوقف کرده، درخواست اصلاح اینویس دهد یا حتی از خروج کالا جلوگیری کند.

2. تعیین دقیق ارزش گمرکی و محاسبه حقوق و عوارض

اینویس مبنای اصلی ارزش‌گذاری گمرکی است؛ چه در ایران و چه در کشور مقصد.

بر اساس اینویس:

• حقوق گمرکی
• مالیات‌ها
• عوارض صادراتی یا وارداتی
  محاسبه می‌شود.

⚠️ نکته بسیار مهم:
برخلاف تصور برخی ارسال‌کنندگان، کم‌اظهاری ارزش کالا نه‌تنها کمکی نمی‌کند، بلکه ریسک جریمه، ضبط کالا یا افزایش هزینه‌ها را به شدت بالا می‌برد. بسیاری از گمرکات مقصد (خصوصاً اروپا، کانادا، استرالیا) در صورت مشکوک بودن به ارزش اینویس، کالا را برای بررسی بیشتر متوقف می‌کنند.

3. مرجع تطبیق اطلاعات با سایر اسناد حمل

در حمل‌ونقل بین‌المللی، اسناد مختلفی صادر می‌شود، از جمله:

• بارنامه (Air Waybill / Bill of Lading)
• پکینگ لیست (Packing List)
• بیمه‌نامه
• گواهی مبدأ

تمام این اسناد باید با اینویس کاملاً همخوانی داشته باشند.

اگر:

• تعداد کالا در اینویس با پکینگ لیست متفاوت باشد
• نام کالا با بارنامه تطابق نداشته باشد
• وزن یا ارزش‌ها اختلاف داشته باشند

شرکت حمل یا گمرک می‌تواند محموله را Hold کرده و اصلاح اسناد را الزامی کند؛ فرآیندی که معمولاً زمان‌بر و پرهزینه است.

---

4. تعیین نوع حمل، هزینه‌ها و مسئولیت‌ها

شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی آنی بار برای برنامه‌ریزی دقیق حمل، به اطلاعات اینویس نیاز دارد:

• ارزش کالا برای تعیین بیمه حمل
• نوع کالا برای انتخاب مسیر و روش حمل
• شرایط تحویل (Incoterms) برای مشخص شدن مسئولیت‌ها

به عنوان مثال:

• کالاهای با ارزش بالا نیاز به بیمه کامل دارند
• کالاهای خاص ممکن است محدودیت هوایی یا دریایی داشته باشند
• شرایط تحویل مانند EXW یا CIF تعیین می‌کند چه کسی هزینه‌ها را پرداخت می‌کند

---

5. جلوگیری از تأخیر، جریمه و هزینه‌های اضافی

در عمل، بیشترین مشکلات ارسال کالا از ایران به خارج، نه به دلیل حمل، بلکه به دلیل نقص یا اشتباه در اینویس اتفاق می‌افتد.

اشتباه در اینویس می‌تواند منجر به:

• توقف کالا در گمرک مبدأ یا مقصد
• هزینه انبارداری روزانه
• جریمه گمرکی
• درخواست مدارک تکمیلی
• برگشت کالا به ایران

در برخی کشورها مانند ارسال بار شخصی به انگلیس یا ارسال بار تجاری به دانمارک، حتی ممکن است کالا ضبط یا امحاء شود.

---

6. مرجع قانونی در اختلافات و پیگیری‌های بعدی

اینویس یک سند رسمی و حقوقی محسوب می‌شود. در صورت بروز:

• اختلاف بین فروشنده و خریدار
• خسارت به کالا
• ادعای بیمه
• بررسی‌های مالیاتی

اینویس یکی از اولین مدارکی است که مورد استناد قرار می‌گیرد.

---

7. اهمیت ویژه اینویس برای ارسال‌کنندگان ایرانی

به دلیل شرایط خاص تجارت خارجی ایران:

• حساسیت گمرکات خارجی روی کالاهای مبدأ ایران بیشتر است
• بررسی اسناد دقیق‌تر انجام می‌شود
• هرگونه ابهام در اینویس می‌تواند منجر به تأخیر جدی شود

به همین دلیل، تنظیم حرفه‌ای و استاندارد اینویس برای ارسال از ایران اهمیت دوچندان دارد.

تفاوت اینویس با پیش‌فاکتور (Proforma Invoice) چیست ؟

یکی از رایج‌ترین اشتباهات در فرآیند ارسال کالا از ایران، یکسان دانستن اینویس و پیش‌فاکتور است. در حالی که از نظر گمرک، شرکت حمل و حتی بانک‌ها، این دو سند کارکرد کاملاً متفاوتی دارند و جایگزین یکدیگر نیستند و بسیاری از ارسال‌کنندگان کالا این دو را اشتباه می‌گیرند:

مورد	پیش‌فاکتور	اینویس
زمان صدور	قبل از ارسال کالا	بعد از آماده شدن کالا
اعتبار قانونی	غیرالزام‌آور	سند رسمی گمرکی
کاربرد	اعلام قیمت	ترخیص و حمل

برای ارسال بین‌المللی، اینویس نهایی الزامی است.

انواع اینویس در حمل‌ونقل بین‌المللی

در حمل‌ونقل بین‌المللی، بسته به ماهیت کالا، هدف ارسال، کشور مقصد و شرایط معامله، انواع مختلفی از اینویس مورد استفاده قرار می‌گیرد. انتخاب نوع درست اینویس، نقش مستقیمی در سرعت ترخیص، کاهش ریسک گمرکی و جلوگیری از هزینه‌های اضافی دارد.

در ادامه، مهم‌ترین انواع اینویس که در ارسال کالا از ایران کاربرد دارند را بررسی می‌کنیم:

---

1. اینویس تجاری (Commercial Invoice)

اینویس تجاری اصلی‌ترین سند برای صادرات رسمی کالا از ایران است و تقریباً در تمام محموله‌های تجاری استفاده می‌شود.

چه زمانی استفاده می‌شود؟

• فروش کالا به خریدار خارجی
• صادرات رسمی و تجاری
• ارسال عمده یا خرده‌فروشی بین‌المللی

کاربرد عملی:

• مبنای اصلی گمرک برای خروج کالا
• مرجع محاسبه حقوق و عوارض گمرکی
• سند اصلی برای ترخیص در کشور مقصد

اطلاعات مهم در اینویس تجاری:

• مشخصات فروشنده (Exporter)
• مشخصات خریدار (Importer)
• شرح دقیق کالا
• ارزش واقعی کالا
• شرایط تحویل (Incoterms)

📌 نکته مهم:
در اینویس تجاری، ارزش کالا باید واقعی و قابل دفاع باشد. هرگونه کم‌اظهاری ریسک توقف کالا را بالا می‌برد.

---

2. اینویس غیرتجاری (Non-Commercial Invoice)

این نوع اینویس زمانی استفاده می‌شود که کالا فروخته نشده اما باید از گمرک عبور کند و مخصوص ارسال‌هایی که فروش در آن‌ها انجام نشده است.

چه زمانی استفاده می‌شود؟

• ارسال نمونه کالا
• ارسال هدیه
• فریت بار شخصی
• ارسال وسایل نمایشگاهی

کاربرد عملی:

• معرفی کالا به گمرک بدون جنبه فروش
• تعیین ارزش گمرکی تقریبی

⚠️ نکته بسیار مهم:
حتی در اینویس غیرتجاری نیز ارزش کالا باید درج شود (ارزش گمرکی)، و نوشتن “No Value” معمولاً باعث مشکل می‌شود.

---

3. اینویس کنسولی (Consular Invoice)

اینویس کنسولی یا اینویس تأییدشده توسط سفارت یا کنسولگری نوعی اینویس است که باید توسط سفارت یا کنسولگری کشور مقصد تأیید شود.

چه زمانی استفاده می‌شود؟

• صادرات به برخی کشورهای خاص
• کالاهای حساس یا خاص
• درخواست رسمی کشور مقصد

کاربرد عملی:

• افزایش اعتبار سند نزد گمرک مقصد
• کنترل دقیق‌تر ارزش و مشخصات کالا

📌 نکته:
همه کشورها این نوع اینویس را نمی‌خواهند، اما در صورت نیاز، نبود آن باعث توقف قطعی محموله می‌شود.

4. اینویس اصلاحی (Corrective / Amended Invoice)

اگر بعد از صدور اینویس مشخص شود که:

• ارزش کالا اشتباه ثبت شده
• شرح کالا نادرست یا ناقص است
• اطلاعات گیرنده یا فرستنده غلط است

باید اینویس اصلاحی صادر شود.

کاربرد عملی:

• اصلاح اسناد پیش از ترخیص
• جلوگیری از جریمه و تأخیر

📌 توصیه شرکت حمل:
هرچه زودتر اصلاح انجام شود، هزینه و ریسک کمتر خواهد بود.

---

5. اینویس موقت (Provisional Invoice)

این نوع اینویس زمانی استفاده می‌شود که ارزش نهایی کالا هنوز قطعی نشده.

چه زمانی استفاده می‌شود؟

• کالاهای سفارشی
• پروژه‌های صنعتی
• ارسال مرحله‌ای تجهیزات

⚠️ توجه:
بسیاری از گمرکات، این نوع اینویس را فقط به‌صورت موقت می‌پذیرند و در نهایت اینویس نهایی الزامی است.

---

6. اینویس برای فریت بار شخصی

برای ارسال بار شخصی از ایران (فریت بار هوایی یا دریایی)، اینویس ساده‌شده مورد نیاز است.

چه زمانی استفاده می‌شود؟

• مهاجرت
• ارسال وسایل شخصی
• دانشجویان و مسافران

ویژگی‌ها:

• ارزش تقریبی وسایل
• ذکر “Personal Effects”
• بدون جنبه تجاری

📌 نبود اینویس حتی در فریت بار شخصی، باعث توقف محموله در مقصد می‌شود.

---

7. اینویس بین‌شرکتی (Intercompany Invoice)

در صورتی که کالا بین شعب یا دفاتر یک شرکت در کشورهای مختلف جابه‌جا شود.

چه زمانی استفاده می‌شود؟

• انتقال داخلی شرکت
• انبار به انبار

📌 ارزش کالا همچنان باید مشخص باشد، حتی اگر فروش انجام نشده باشد.

جدول خلاصه انواع اینویس (ویژه ارسال از ایران)

نوع اینویس	کاربرد اصلی	جنبه فروش
Commercial Invoice	صادرات تجاری	دارد
Non-Commercial Invoice	نمونه، هدیه، فریت	ندارد
Consular Invoice	کشورهای خاص	دارد
Corrective Invoice	اصلاح خطا	وابسته
Provisional Invoice	ارزش غیرقطعی	موقت
Personal Invoice	بار شخصی	ندارد
Intercompany Invoice	انتقال داخلی	ندارد

اطلاعات ضروری که باید در اینویس درج شود

از دید یک شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی، این موارد حتماً باید در اینویس وجود داشته باشد:

اطلاعات فرستنده (Shipper)

• نام کامل
• آدرس
• شماره تماس
• کد ملی یا شناسه شرکت

اطلاعات گیرنده (Consignee)

• نام کامل
• آدرس دقیق
• کشور مقصد
• شماره تماس

مشخصات کالا

• نام دقیق کالا (نه کلی)
• تعداد
• وزن خالص و ناخالص
• ارزش واحد و کل
• جنس و کاربرد کالا

اطلاعات حمل

• کشور مبدأ: ایران
• کشور مقصد
• نوع حمل (هوایی، دریایی، زمینی)
• شرایط تحویل (EXW, FOB, CIF و …)

جمع‌بندی

اگر قصد ارسال کالا از ایران به خارج از کشور را دارید، اینویس مهم‌ترین سند محموله شماست. تنظیم صحیح آن می‌تواند باعث حمل سریع، ترخیص بدون دردسر و کاهش هزینه‌ها شود، در حالی که اشتباه در آن ممکن است کل فرآیند صادرات شما را متوقف کند.

📦 پیشنهاد شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی:
پیش از ارسال هرگونه محموله، اینویس خود را با کارشناسان لجستیک و گمرک آنی بار بررسی کنید.

برای ارسال آجیل به خارج یا ارسال فرش به خارج نیز می توانید تمامی فرایند و خدمات لازم را از طریق آنی بار و شماره 57669-021 درخواست نمایید.