آخرین بروزرسانی در دسامبر 20, 2025 توسط احمد نمازی
در تجارت بینالمللی، گواهی مبدأ (Certificate of Origin) یکی از اسناد کلیدی است که مشخص میکند کالا در کدام کشور تولید یا فرآوری شده است. گواهی مبدأ GSTP یکی از انواع گواهیهای مبدأ ترجیحی است که در چارچوب توافقنامههای تجاری خاص میان برخی کشورها صادر میشود و میتواند باعث کاهش یا حذف حقوق گمرکی شود.
اهمیت این گواهی زمانی بیشتر میشود که مقصد صادرات، کشوری با قوانین دقیق وارداتی مانند کانادا باشد. در بسیاری از موارد، گمرک کانادا برای تشخیص تعرفه، کنترل استانداردها و حتی بررسی محدودیتهای وارداتی، به اطلاعات مندرج در گواهی مبدأ استناد میکند.
به عنوان مثال ، در فرایند ارسال کالا ایران به کانادا ، اگر ادعا شود که منشأ تولید آن کشور مشخصی است، گمرک کانادا بدون ارائه گواهی مبدأ معتبر، این ادعا را نمیپذیرد و کالا ممکن است مشمول تعرفه بالاتر یا بررسیهای تکمیلی شود.
اهمیت گواهی مبدأ در تجارت بینالملل
گواهی مبدأ فقط یک سند تشریفاتی نیست، بلکه یکی از ابزارهای اصلی برای ایجاد شفافیت در تجارت جهانی به شمار میرود. این سند به کشور واردکننده کمک میکند تا بداند کالا از چه کشوری وارد شده و آیا مشمول محدودیت، تعرفه خاص یا مزیت تجاری است یا خیر.
برای شرکتهای حملونقل و صادرکنندگان، گواهی مبدأ تضمین میکند که مسیر ترخیص کالا هموارتر و ریسکهای حقوقی کمتر خواهد بود.
به عنوان مثال در ارسال برخی کالاها مانند محصولات غذایی یا صنعتی به اسپانیا ، اگر کشور مبدأ بهدرستی در گواهی ذکر نشود، کالا ممکن است وارد مسیر بازرسیهای بهداشتی یا فنی طولانیمدت شود.
انواع گواهی مبدأ: ترجیحی و غیرترجیحی
گواهیهای مبدأ بهطور کلی در دو دسته اصلی قرار میگیرند. شناخت تفاوت این دو نوع برای صادرکنندگانی که قصد ارسال بار به کشورهایی مانند کانادا را دارند، بسیار مهم است.
گواهی مبدأ ترجیحی
گواهی مبدأ ترجیحی در چارچوب توافقنامههای تجاری صادر میشود و به واردکننده اجازه میدهد از تخفیف یا معافیت تعرفه گمرکی استفاده کند. این نوع گواهی معمولاً دارای فرمت مشخص و قوانین سختگیرانهتری است.
گواهی مبدأ غیرترجیحی (معمولی)
در شرایطی که هیچ توافق تجاری خاصی بین کشور صادرکننده و واردکننده وجود نداشته باشد، از گواهی مبدأ غیرترجیحی استفاده میشود. این نوع گواهی بیشتر جنبه اطلاعاتی و کنترلی دارد.
مثال : بخش زیادی از کالاهای ارسالی از ایران به سوئیس با گواهی مبدأ غیرترجیحی ارسال میشوند تا گمرک سوئیس بتواند کشور سازنده و تعرفه مناسب را مشخص کند.
اطلاعات مندرج در گواهی مبدأ
گواهی مبدأ شامل مجموعهای از اطلاعات دقیق است که باید کاملاً با سایر اسناد حمل مانند بارنامه و فاکتور تجاری یا اینوویس مطابقت داشته باشد. هرگونه مغایرت میتواند فرآیند ترخیص را متوقف کند.
مثال :
در ارسال قطعات صنعتی به لندن ، اگر وزن درجشده در گواهی مبدأ با وزن بارنامه متفاوت باشد، گمرک انگلستان کالا را برای بررسی بیشتر متوقف میکند.
اطلاعات اصلی گواهی مبدأ:
- مشخصات صادرکننده و گیرنده
- شرح کامل کالا و HS Code
- وزن ناخالص و خالص
- تعداد و نوع بستهبندی
- کشور مبدأ کالا
- اطلاعات حملونقل
- مهر و امضای اتاق بازرگانی
مراحل صدور گواهی مبدأ در ایران
در ایران، صدور گواهی مبدأ از طریق اتاقهای بازرگانی انجام میشود و نیازمند طی مراحل مشخصی است. آشنایی با این مراحل باعث میشود صادرکنندگان از تأخیرهای غیرضروری جلوگیری کنند.
مراحل اصلی:
- تکمیل فرم درخواست
- ارائه مدارک حمل و صادرات
- بررسی توسط کارشناسان
- پرداخت هزینه صدور
- دریافت گواهی مهر و امضا شده
نکته مهم : برای ارسال بار از ایران به روسیه ، گواهی مبدأ باید پیش از رسیدن کالا به مقصد صادر و برای گیرنده ارسال شود تا در زمان ترخیص دچار مشکل نشود.
مدارک لازم برای صدور گواهی مبدأ
تهیه کامل و صحیح مدارک، مهمترین عامل در صدور سریع گواهی مبدأ است. هرگونه نقص باعث برگشت پرونده میشود.
مدارک موردنیاز:
- پروانه صادراتی
- بارنامه یا قبض انبار
- کارت بازرگانی
- فرم تکمیلشده گواهی مبدأ
- رسید پرداخت هزینه
- مجوزهای خاص (در صورت نیاز)
نقش گواهی مبدأ در توافقنامههای تجاری
گواهی مبدأ ابزار اجرایی توافقنامههای تجاری است. بدون این سند، مزایای توافقنامهها عملاً قابل استفاده نیستند.
مثال:
در فرایند ارسال بار تجاری از ایران به ترکیه ، اگر کالایی واجد شرایط توافق تجاری باشد اما گواهی مبدأ معتبر ارائه نشود، گمرک ترکیه مورد نظر تعرفه عادی را اعمال میکند.
بولتپوینتها:
- شرط استفاده از تعرفه ترجیحی
- اثبات رعایت قواعد منشأ
- جلوگیری از سوءاستفاده تجاری
- پشتوانه حقوقی در اختلافات
مزایا و چالشهای گواهی مبدأ
مزایا
گواهی مبدأ باعث تسهیل تجارت و کاهش هزینهها میشود و نقش مهمی در افزایش اعتبار صادرکننده دارد.
مزایا:
- تسریع ترخیص کالا
- کاهش هزینههای گمرکی
- افزایش اعتماد واردکننده
- انطباق با مقررات بینالمللی
- دسترسی به بازارهای جدید
چالشها
در کنار مزایا، صدور و استفاده از گواهی مبدأ چالشهایی نیز دارد که نیازمند دقت و تجربه است.
چالشها:
- فرآیند اداری زمانبر
- احتمال بروز خطا در اطلاعات
- پیچیدگی قواعد منشأ
- محدودیتهای تحریمی
- پذیرش متفاوت نسخه الکترونیکی
جمعبندی نهایی
گواهی مبدأ یکی از ارکان اصلی تجارت بینالمللی است که نقش آن در مسیرهایی مانند ارسال بار به کانادا بسیار پررنگتر میشود. آشنایی دقیق با انواع گواهی، مراحل صدور و الزامات گمرکی میتواند از هزینههای اضافی و تأخیرهای پرریسک جلوگیری کند.
شرکتهای حملونقل حرفهای مانند انیبار با تجربه عملی در حمل بینالمللی و شناخت مقررات کشورهای مختلف میتوانند فرآیند تهیه و استفاده از گواهی مبدأ را برای صادرکنندگان سادهتر و مطمئنتر کنند.
پیشنهاد برای مطالعه :
آشنایی با قوانین و اصطلاحات گمرکی
تحصیلات: کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی بینالملل از دانشگاه تهران
سوابق کاری: بیش از ۱۵ سال تجربه در حوزه حملونقل بینالمللی، فریت بار و ترخیص کالا. سابقه همکاری با شرکتهای معتبر حمل و نقل و ارائه مشاوره به بیش از ۵۰۰ مشتری در ارسال بار به کانادا و اروپا.
تخصص و حوزه فعالیت:
مشاوره و برنامهریزی حمل هوایی و دریایی
ترخیص و گمرک بینالمللی
تدوین راهنماهای کاربردی و آموزشی برای ارسال بار و اقلام شخصی
دستاوردها و اعتبار:
عضو انجمن حملونقل بینالمللی ایران
برگزارکننده کارگاههای آموزشی ارسال بار و قوانین گمرکی
تجربه مستند در مدیریت ارسال محمولههای حساس و حجیم
- ارسال زعفران از ایران به خارج | قوانین، روشها و نکات مهم صادرات - دسامبر 21, 2025
- ارسال بار از ایران به سلیمانیه و اربیل | راهنمای کامل حمل بار به اقلیم کردستان - دسامبر 21, 2025
- چرا نمیتوان از ایران به خارج دارو ارسال کرد؟ | بررسی کامل قوانین و محدودیتها - دسامبر 21, 2025