آخرین بروزرسانی در دسامبر 23, 2025 توسط احمد نمازی
با گسترش تجارت جهانی و افزایش نیاز به حمل سریع کالا، حملونقل هوایی به یکی از مهمترین روشهای جابهجایی بینالمللی کالا تبدیل شده است. در این میان، اسناد حمل نقشی کلیدی در شفافیت، امنیت و نظم فرآیندهای لجستیکی دارند.
یکی از مهمترین و اساسیترین این اسناد، Air Waybill (AWB) یا بارنامه هوایی است که بدون آن، عملاً انجام حملونقل هوایی بینالمللی امکانپذیر نیست.
Air Waybill (AWB) چیست؟
Air Waybill سندی رسمی، استاندارد و بینالمللی است که توسط شرکت هواپیمایی یا نماینده مجاز آن (فورواردر) صادر میشود و نشاندهنده قرارداد حمل کالا از طریق هوا میان فرستنده و شرکت حملکننده است.
بهبیان ساده، AWB:
- رسید تحویل کالا به ایرلاین است
- قرارداد حمل محسوب میشود
- شامل اطلاعات کامل کالا، مسیر و هزینههاست
❗ نکته مهم:
بارنامه هوایی برخلاف بارنامه دریایی، سند مالکیت کالا نیست و قابل خرید و فروش یا ظهرنویسی نمیباشد.
جایگاه AWB در زنجیره حملونقل بینالمللی
بارنامه هوایی حلقه اتصال میان:
- فرستنده کالا
- شرکت فورواردر
- شرکت هواپیمایی
- گمرک مبدأ و مقصد
- گیرنده نهایی کالا
است و تمام فرآیندهای حمل، ترخیص و تحویل کالا بر اساس اطلاعات مندرج در آن انجام میشود.
کاربردها و وظایف اصلی Air Waybill
بارنامه هوایی چندین نقش حیاتی را بهصورت همزمان ایفا میکند:
✅ ۱. قرارداد حمل
AWB شرایط و تعهدات حمل، مسئولیتها، محدودیتها و قوانین را مشخص میکند.
✅ ۲. رسید دریافت کالا
اثبات میکند که کالا توسط شرکت هواپیمایی یا نماینده آن تحویل گرفته شده است.
✅ ۳. ابزار رهگیری محموله
با شماره AWB میتوان موقعیت لحظهای محموله را در مسیر پرواز بررسی کرد.
✅ ۴. سند گمرکی
یکی از اسناد الزامی برای اظهار و ترخیص کالا در گمرک مبدأ و مقصد است.
✅ ۵. مرجع محاسبه هزینهها
تمام هزینههای حمل، سوخت، امنیت و خدمات جانبی در AWB ثبت میشود.
انواع Air Waybill در حملونقل هوایی
۱. Master Air Waybill (MAWB)
بارنامهای که توسط شرکت هواپیمایی صادر میشود و نشاندهنده قرارداد مستقیم بین فورواردر و ایرلاین است.
۲. House Air Waybill (HAWB)
بارنامهای که توسط شرکت فورواردر برای هر فرستنده صادر میشود، زمانی که چند محموله تحت یک MAWB تجمیع شدهاند.
۳. Neutral Air Waybill
بارنامه بدون نام ایرلاین که بیشتر برای مدیریت انعطافپذیر حمل توسط فورواردرها استفاده میشود.
تفاوت MAWB و HAWB
ویژگی | MAWB | HAWB |
|---|---|---|
صادرکننده | ایرلاین | فورواردر |
طرف قرارداد | فورواردر | صاحب کالا |
کاربرد | حمل اصلی | مدیریت خردهبار |
ساختار استاندارد بارنامه هوایی (IATA AWB)
بارنامه هوایی مطابق استاندارد IATA طراحی شده و شامل بخشهای زیر است:
۱. اطلاعات فرستنده و گیرنده
- Shipper Name & Address
- Consignee Name & Address
۲. اطلاعات حمل
- Airport of Departure
- Airport of Destination
- Routing & Flight Details
۳. مشخصات کالا
- Number of Pieces
- Gross Weight
- Chargeable Weight
- Nature and Quantity of Goods
۴. اطلاعات مالی
- Freight Charges
- Other Charges
- Payment Method (Prepaid / Collect)
۵. شرایط حقوقی
بندهای محدودیت مسئولیت، قوانین کنوانسیون ورشو و مونترال.
شماره بارنامه هوایی (AWB Number)
هر AWB دارای یک شماره ۱۱ رقمی یکتا است:
🔹 ۳ رقم اول: کد ایرلاین
🔹 ۷ رقم بعدی: شماره سریال
🔹 ۱ رقم آخر: رقم کنترلی
این شماره امکان رهگیری آنلاین محموله در سراسر جهان را فراهم میکند. برای بررسی وضعیت و پیگیری بار می توانید از طریق سایت آنی بار اقدام نمایید.
بارنامه هوایی و قوانین بینالمللی
بارنامه هوایی تحت پوشش کنوانسیونهای بینالمللی زیر قرار دارد:
- کنوانسیون ورشو
- کنوانسیون مونترال
این قوانین میزان مسئولیت شرکت هواپیمایی در صورت:
- تأخیر
- خسارت
- مفقودی کالا
را مشخص میکنند.
AWB و بیمه کالا
اطلاعات مندرج در بارنامه هوایی، پایه اصلی صدور بیمهنامه حمل هوایی است. هرگونه مغایرت میان AWB و بیمهنامه میتواند باعث رد خسارت بیمهای شود.
اشتباهات رایج در تنظیم Air Waybill
⚠️ درج نادرست وزن یا تعداد بستهها
⚠️ توضیح ناقص یا اشتباه نوع کالا
⚠️ انتخاب نادرست Prepaid یا Collect
⚠️ عدم تطابق AWB با فاکتور و پکینگ لیست
تفاوت Air Waybill با Bill of Lading
ویژگی | Air Waybill | Bill of Lading |
|---|---|---|
نوع حمل | هوایی | دریایی |
سند مالکیت | ❌ خیر | ✔ بله |
سرعت حمل | بسیار بالا | متوسط |
قابلیت معامله | ❌ ندارد | ✔ دارد |
جمعبندی نهایی
Air Waybill یا بارنامه هوایی ستون فقرات حملونقل هوایی بینالمللی است. آشنایی کامل با مفهوم، ساختار، انواع و کاربردهای آن، به صاحبان کالا کمک میکند تا:
- ریسک حمل را کاهش دهند
- هزینهها را مدیریت کنند
- فرآیند واردات و صادرات را حرفهایتر انجام دهند
پیشنهاد میکنیم برای انجام بهتر حمل هوایی مقاله های زیر را نیز مطالعه کنید :
مدارک لازم برای ارسال بار بخارج چیست ؟
تحصیلات: کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی بینالملل از دانشگاه تهران
سوابق کاری: بیش از ۱۵ سال تجربه در حوزه حملونقل بینالمللی، فریت بار و ترخیص کالا. سابقه همکاری با شرکتهای معتبر حمل و نقل و ارائه مشاوره به بیش از ۵۰۰ مشتری در ارسال بار به کانادا و اروپا.
تخصص و حوزه فعالیت:
مشاوره و برنامهریزی حمل هوایی و دریایی
ترخیص و گمرک بینالمللی
تدوین راهنماهای کاربردی و آموزشی برای ارسال بار و اقلام شخصی
دستاوردها و اعتبار:
عضو انجمن حملونقل بینالمللی ایران
برگزارکننده کارگاههای آموزشی ارسال بار و قوانین گمرکی
تجربه مستند در مدیریت ارسال محمولههای حساس و حجیم
- تحویل بار Door to Door چیست؟ | راهنمای کامل حملونقل درب به درب با آنیبار - دسامبر 23, 2025
- Air Waybill چیست؟ (بارنامه هوایی) - دسامبر 23, 2025
- حمل بار دریایی | راهنمای کامل ارسال بار دریایی به سایر کشور ها - دسامبر 23, 2025